Chlubna przeszłość  wtorek, 1 lipca 2008, 22:00
Dodał: (Admin)
 | Echo Katolickie
Nr 26 |
Diecezja siedlecka została erygowana bullą Piusa VII „Ex imposita Nobis” 30 czerwca 1818 r. W tym roku obchodzi więc 190-lecie swego istnienia. W skali dziejów Polski to wiek niemalże „przedszkolny”. Co było wcześniej?
Decyzja o utworzeniu przez Piusa VII nowych diecezji włączonych do metropolii warszawskiej, w tym diecezji podlaskiej, była związana z koniecznością reorganizacji struktur kościelnych dostosowanych do terytorium nowych województw w powstałym po Kongresie Wiedeńskim (1815 r.) Królestwie Polskim. W skład nowej diecezji, wydzielonej bezpośrednio z utworzonej w 1805 r. diecezji lubelskiej, weszło 119 parafii. Wcześniej, w okresie przedrozbiorowym, terytorium diecezji podlaskiej należało do 5 diecezji: łuckiej, krakowskiej, poznańskiej, chełmskiej i płockiej. Największą ilość parafii przyłączono z byłej diecezji łuckiej - 53, w tym m.in. Janów, Łosice, Białą Podlaską, Międzyrzec, Włodawę, Sokołów, Węgrów; następnie z krakowskiej - 37 parafii z Siedlcami, Ziemią Łukowską i Stężycą; poznańskiej 22 parafie, mi.in.: Garwolin, Stoczek Łukowski, Skórzec, Liw, Grębków i sięgające pod Siedlce Niwiski oraz 4 z chełmskiej - Orchówek, Uhrusk, Wereszczyn, Sosnowica i 3 płockiej - Sadowne, Stoczek Węgrowski, Korytnica Węgrowska (dziś należące do diecezji drohiczyńskiej).
Przed wiekami, gdy nasze ziemie należały do diecezji krakowskiej, przymierzano się do tego, aby stolicą diecezji stał się Łuków. Czy mógłby Ksiądz przybliżyć nam te ciekawe - mało znane i niezrealizowane zresztą - plany? Dlaczego tak się nie stało?
Diecezja krakowska powstała w 1000 r. Była jedną z największych i bardzo rozległych pod względem terytorialnym diecezji. Stąd też w latach 1254-1257, za pontyfikatu papieża Innocentego IV, podjęto działania zmierzające do wydzielenia z części jej ziem oraz utworzenia nowego biskupstwa w Łukowie. Jego zadaniem miało być utwierdzanie w wierze katolickiej wschodnich kresów Polski, pozbawionych do tej pory odpowiedniej opieki duszpasterskiej, a równocześnie realizowanie działalności misyjnej poprzez nawracanie Litwinów oraz Jadźwingów. Wyznaczony już został nawet kandydat na nowe biskupstwo - franciszkanin, mistrz Bartłomiej z Pragi, który w 1255 r. uzyskał od papieża Aleksandra IV rozległe pełnomocnictwa. Do ostatecznego powstania biskupstwa jednak nie doszło. Uważa się, że przyczyniła się do tego niechęć Krzyżaków, pod których naciskiem papież cofnął nadane wcześniej pełnomocnictwa, oraz niedostateczne warunki materialne. Nawiązując jednak do tych zamierzeń sprzed wieków, a także doceniając znaczenie historyczne Łukowa jako prężnego ośrodka życia religijno-patriotycznego i wychowawczego, 15 czerwca 1997 r. bp Jan Wiktor Nowak erygował Kapitułę Łukowską Błogosławionych Męczenników Podlaskich, podnosząc kościół Przemienienia Pańskiego do godności Kolegiaty.
Janów Podlaski, dziś niewielka miejscowość znana głównie ze stadniny koni - w przeszłości stolica biskupia i ważny ośrodek kulturalny. Piękny barokowy pałac biskupi jest w ruinie. O Janowie zapomniano. Szkoda...
Janów Podlaski swoją świetność przeżywał w okresie, kiedy rezydowali w nim biskupi łuccy, a następnie - po 1818 r. - kiedy został stolicą biskupów podlaskich. Znaczenia temu miastu dodawał fakt istnienia całej struktury administracyjnej diecezji, z kapitułą i seminarium duchownym na czele. Sytuacja zaczęła zmieniać się po 1867 r. wraz z chwilą kasaty przez cara Aleksandra II diecezji podlaskiej. Jej terytorium zostało przyłączone do diecezji lubelskiej, zlikwidowaniu uległy urzędy kurialne i seminarium, a dobra przejęły władze carskie. Do osłabienia znaczenia Janowa przyczyniło się również jego położenie na krańcach diecezji i z tym związane trudności komunikacyjne, które skłoniły pierwszego ordynariusza wskrzeszonej diecezji, bp. Henryka Przeździeckiego, do wystąpienia z prośbą do Stolicy Apostolskiej o przeniesienie siedziby biskupiej i kapituły katedralnej do Siedlec. Papież Piusa XI przychylił się do tej prośby bullą z 25 stycznia 1924 r. Ogromny wpływ na losy Janowa miały także działania wojenne, zamknięcie seminarium, które zostało przez administratora diecezji biskupa Czesława Sokołowskiego przeniesione do Siedlec, zajęcie budynków najpierw przez Niemców a po wojnie przez władze komunistyczne.
Które parafie w naszej diecezji są najstarsze i które spośród kościołów należą do najcenniejszych zabytków?
Z najstarszych parafii należałoby wymienić: wspominany już Łuków, Stężycę, Kock, Korytnicę Łaskarzewską, Żelechów, Wilczyska, Tuchowicz i Osieck, których powstanie datuje się na przełom XIII/XIV w. Sieć parafialna rozwinęła się szczególnie w XV w., co wiązało się głównie z osadnictwem, zarówno na terenach Ziemi Łukowskiej, jak również na Podlasiu. Najstarszą parafią należącą dziś do naszej diecezji z tego wieku jest świętująca w tym roku jubileusz 600-lecia istnienia parafia Mordy.
Spośród kościołów zaś do najcenniejszych należałoby zaliczyć: gotycki kościół Ducha Świętego w Kodniu i Stężycy, kościół św. Anny w Białej Podlaskiej z piękną Kaplicą Radziwiłłowską, Katedrę Siedlecką, Kolegiatę Janowską, Bazyliki Mniejsze w Leśnej Podlaskiej, Kodniu i Parczewie, kościoły św. Trójcy w Radzyniu, św. Stanisława w Siedlcach, św. Ludwika we Włodawie, drewniane kościoły w Zwoli i Goźlinie oraz pounicki w Ortelu Królewskim. Należy również wspomnieć o istniejącej na terenie naszej diecezji jedynej w Polsce parafii obrządku bizyntyńsko-słowiańskiego w Kostomłotach, która od niedawna przeszła pod jurysdykcję biskupa siedleckiego Zbigniewa Kiernikowskiego.
Czy są jakieś ciekawe, godne podkreślenia wydarzenia w historii naszej diecezji, z których moglibyśmy być dumni? Na pewno należą do nich koleje losu unitów - które dzięki beatyfikacji męczenników pratulińskich dość dobrze znamy. A inne?... Analogicznie - znane postacie, które wpisały się w jej dzieje...
Wiele było wydarzeń, które szczególnie wpisały się w dzieje naszej diecezji. Trudno wszystkie tutaj wymienić. Niewątpliwie do najważniejszych należy zaliczyć heroiczną postawę unitów w obronie wiary i jedności Kościoła przypieczętowaną męczeńską śmiercią w Drelowie i Pratulinie. Na uwagę zasługuje działalność poszczególnych rządców diecezji, którzy podejmowali wiele cennych inicjatyw, np. bp Beniamin Szymański wprowadził nabożeństwa majowe i polecił urządzać rekolekcje parafialne oraz sprowadził z Rzymu do Janowa relikwie św. Wiktora. Bp Henryk Przeździecki rozbudował znacznie sieć parafialną, przeprowadził w 1923 r. synod diecezjalny, zorganizował Kongres Eucharystyczny. Na czas rządów bp. Ignacego Świrskiego, człowieka o ogromnym sercu dla ludzi biednych i potrzebujących, przypadły m.in. uroczystości milenijne Chrztu Polski, koronacja Wizerunku Matki Bożej w Leśnej Podlaskiej dokonana w 1963 r. przez Prymasa Tysiąclecia kard. Stefana Wyszyńskiego i obchody 400-lecia przyjęcia uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie z udziałem m.in. abp. krakowskiego Karola Wojtyły. Nie można pominąć też świadectwa młodzieży ze szkoły w Miętnym i postawy bp. Jan Mazura w obronie krzyża oraz wizyty apostolskiej Jana Pawła II w Siedlcach 10 czerwca 1999 r.
Podlasie to miejsce pochodzenia i życia wielu świętych. Obok wspomnianych już męczenników z Pratulina, wyniesionych na ołtarze w 1996 r., należy wymienić bł. o. Honorata Koźmińskiego (kapucyna, założyciela wielu zgromadzeń zakonnych w okresie zaborów) oraz beatyfikowanych w gronie 108 męczenników II wojny światowej: ks. Edwarda Grzymałę, ks. Zygmunta Sajna i ks. Michała Woźniaka, wywodzących się z Podlasia, czy s. Danielę pochodzącą z parafii Poizdów i s. Felicytę z Rudna - nazaretanki, zamordowane przez Niemców w Nowogródku w 1943 r., a beatyfikowane w Rzymie 5 marca 2000 r. przez Jana Pawła II.
Spośród wybitnych postaci warto wspomnieć m.in.: Adama Naruszewicza (pisarza i historyka, ostatniego biskupa łuckiego, autora „Historii narodu polskiego” i zwolennika Konstytucji 3 Maja pochowanego w podziemiach kolegiaty janowskiej) czy ks. generała Stanisława Brzóskę (kapelana i ostatniego powstańca styczniowego, powieszonego przez Rosjan na rynku w Sokołowie Podlaskim 23 maja 1865 r.). Warto dodać, że prezydent RP Lech Kaczyński w dowód uznania zasług ks. Brzóski 23 maja tego roku odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego, przekazanego burmistrzowi Sokołowa Podlaskiego podczas uroczystości rocznicowych 29 maja.
Obecnie jest Ksiądz studentem i przygotowuje pracę naukową o wycinku dziejów naszej diecezji. Jaki jest jej temat?
Tak, od 3 lat studiuję historię Kościoła w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. W swojej pracy pragnę zająć się powojennymi dziejami naszej diecezji, które dotąd nie zostały dostatecznie opracowane, stąd też temat przygotowywanej przeze mnie pracy doktorskiej brzmi: „Diecezja siedlecka czyli podlaska za rządów biskupa Ignacego Świrskiego (1946-1968)”. Bazę źródłową stanowią głównie materiały znajdujące się Archiwum Kurii Siedleckiej, „Wiadomości Diecezjalne Podlaskie” oraz pozycje i artykuły dotyczące osoby biskupa Świrskiego i diecezji w omawianym okresie. Korzystam także z zasobów Archiwum Akt Nowych Warszawie i Instytutu Pamięci Narodowej. Ufam, że zebrany, usystematyzowany i opracowany materiał przyczyni się głębszego poznania i przybliżenia innym tych nieodległych dziejów naszej diecezji, które z jednej strony ubogacone były wspaniałą sylwetką świątobliwego biskupa Ignacego Świrskiego oraz wielkimi wydarzeniami religijnymi, a z drugiej naznaczone trudnymi latami powojennej rzeczywistości kształtowanej poprzez system rządów komunistycznych wrogich Kościołowi.
Dziękuję za rozmowę.
Powyższą rozmowę publikujemy dzięki uprzejmości Oficyny Wydawniczej wydającej tygodnik "Echo Katolickie".
Ten oraz inne ciekawe artykuły i felietony, można przeczytać w najnowszym numerze tygodnika (nr 26).
POLECAMY:
www.EchoKatolickie.pl
|
